Wprowadzenie

Radosny mędrzec wzbudzał dotąd wyrozumiały uśmiech audytorium, co najwyżej aprobatę zmieszaną z politowaniem. Tymczasem, czego uczy nas filozofia Wschodu, poczucie szczęścia stanowi najwyższy rodzaj wtajemniczenia w nieszczęś­cie, w cierpienie, które oswoić można tylko wzgardliwym uśmiechem. Odprysk tej prawdziwiej szkoły pozytywnego myślenia, która zasklepia otwarte rany rozpaczy, mamy i w Camusowskiej postawie wyniośle roześmianego Syzyfa czy w hedonistycznych poszukiwaniach Koheleta. Nie wspominając o Platonie, Spinozie czy Wolterze.

„Fabrica Litterarum Polono-Italica”, nr 2 (8) 2024 – Anatomia radości II

Anatomia radości II, Anatomia della gioia II, The Anatomy of Joy II

Odnajdujemy zatem „sekwencje radosne” i w powieściowym świecie Marii Rodziewiczówny, i w awangardowych eksperymentach poetów. Stan „radosnej gorączki” dotyka bywalca filologicznego archiwum oraz artystę zamieszkującego cichy dom „na uboczu”. Cnota radości pozwala lepiej zrozumieć dylematy trudnej współczesności, a nawet wniknąć na chwilę do nieprzenikliwego świata Franza Kafki. Zgodnie z przyjętym porządkiem: to Eros i Saturn patronują tej części tomu.

Anatomia radości

Saturn i Eros. Radość jako forma samowiedzy

Tekst jest próbą pokazania radości w nowoczesnej dialektyce wiedzy i urzeczowienia. Obie składowe tej dialektyki prowadzą w głąb teraźniejszych problemów z legitymizacją nauki. Wiedza melancholijna, uosabiana przez takie postaci jak Walter Benjamin czy Theodor W. Adorno stanowi rozwinięcie tego prymarnego napięcia w instrumentalizacji radości jako autarkicznego afektu (z jednej strony) oraz nominalistycznej utopii oraz fetyszyzmu bezpośredniości (z drugiej). W artykule „wiedzy melancholijnej” towarzyszą dwa inne rodzaje radości: Kantowska etyka serca, oraz Nietzscheańska „wiedza radosna”, obie pozornie fenomenologiczne docierają na skraj radości jako warunku możliwości lub niemożliwości życia i poznania. W ten sposób można zrozumieć napięcie, które prawdziwie radykalizuje nowoczesność radosną – rozpiętą między Saturnem i Erosem, między teoriopoznawczą krytyką a baśnią.

„Fabrica Litterarum Polono-Italica”, nr 1 (7) 2024 – Anatomia radości I

Okładka nr 1 (7) 2024

Autorzy niniejszego tomu podjęli namysł nad bardzo wieloma problemami związanymi z tytułowym tematem radości – układ numeru oddaje „kierunkowy” charakter projektu: od pytań ontologicznych i metodologii badań „nad radością” (dwa inicjalne artykuły), przez historyczne uwarunkowania analizowanej problematyki (chronologiczny porządek zawieszony między Pieśnią słoneczną Franciszka z Asyżu, a filmowym dziełem Jacques’a Tatiego i kwestiami odsyłającymi do współczesnych, „politycznych kontekstów” zjawiska) – po wymiar osobisty i prywatne „lekcje anatomii” radosnej (dwa ostatnie eseje, zamykające dział główny numeru).