Wszyscy wiemy, że góry i literaturę łączy swoiste „poręczowanie” – to zawsze
praca zespołowa i wyraz wysublimowanego artyzmu, naznaczonego wspólnotowym
kunsztem: „ręczna robota”. Czubki kurczowo wczepionych w skałę palców i wielogodzinny
uścisk kreślącego zdania ołówka znamionuje ten sam wysiłek, wytrwałość
w twórczym zdobywaniu świata: bądź to realnego, bądź tekstowego.
Autor stawia tezę, że współcześnie w polskiej literaturze górskiej formy (auto)biograficzne zastępują starszy gatunek książek wyprawowych. Zmiana ta jest efektem poszukiwania w pełni odsłoniętego, „prawdziwego” i niejako „nagiego” człowieka, jako głównego źródła współczesnych dyskursów kulturowych, co Michel Foucault zdiagnozował jako „sen antropologiczny”. Artykuł jest próbą analizy dyskursu alpinistycznego jako zespołu mitycznych transformacji (w rozumieniu Claude’a Lévi-Straussa).
William Hamilton (1730–1803) był jednym z najwybitniejszych wulkanologów przełomu XVIII i XIX wieku, znanym ze swego zacięcia naukowego i burzliwego życia. Ten przedstawiciel brytyjskiej arystokracji służył jako dyplomata w Neapolu, gdzie ponad 50 razy wspiął się na Wezuwiusza i był świadkiem licznych erupcji wulkanicznych. Jego obserwacje zakończyły się publikacją Campi Phlegraei (1776/1779), która w tamtym czasie stanowiła najdokładniejszy opis Pól Flegrejskich w Kampanii – rozległej kaldery superwulkanu. Hamilton był żonaty ze znacznie młodszą od siebie lady Emmą (Emmą Hart), która została kochanką admirała Horatio Nelsona, postaci uwiecznionej później w licznych filmach, a także w powieści (Miłośnik wulkanów Susan Sontag [wyd. pol. 1997]). Hamilton słynął z bogatej kolekcji antycznych przedmiotów i swoją pasją do starożytności urzekał wielu gości, nawet tej miary, co Goethe. Jego wyprawy geologiczne przyczyniły się do odkrycia wulkanicznego pochodzenia południowych Włoch. Zwróciły one także uwagę na dwoisty charakter aktywności sejsmicznej terenu – zarówno niszczycielski, jak i mający pozytywny wpływ na żyzność gleb regionu. Barwne relacje Hamiltona dają wgląd w tajniki sił natury i dostarczają fundamentalnych informacji dla współczesnej geo-
logii. Campi Phlegraei – dzieło zilustrowane przez Pietro Fabrisa, łączy naukową precyzję z artystycznym polotem, kataloguje malarskie krajobrazy i niebezpieczne erupcje wokół Neapolu. Hamilton stał się dzięki swemu dziełu pionierem estetyki pisarstwa przyrodniczego. Sporządzane na tle niepokojów politycznych, w przededniu wybuchu rewolucji francuskiej „raporty Hamiltona” odzwierciedlają także klimat społeczno-polityczny swoich czasów. Inspirujące dla pisarzy i artystów dziedzictwo Hamiltona wciąż odbija się głośnym „kulturowym echem”, zapewniając tym samym perspektywę historyczną dla dzisiejszego namysłu nad wyzwaniami związanymi z ochroną środowiska i dyskursami na temat zmian klimatycznych i „zarządzania katastrofami”.
W artykule przedstawiono dyskusję na temat przedmiotu badań mountain studies. Wyodrębniono dwa stanowiska, reprezentatywne dla literaturoznawstwa polskiego: Jacka Kolbuszewskiego i Tomasza Stępnia. Pierwszy badacz dystansuje się od popularnego, lecz nieprecyzyjnego terminu „literatura górska”. Kolbuszewski przekonuje, że bardziej uzasadnione jest mówienie o temacie, motywie gór w literaturze. Natomiast Stępień, uwzględniając rozwój medioznawstwa, przyjmuje szeroką definicję, obejmującą całe piśmiennictwo związane z górami. Badaczy łączy przekonanie o konieczności wyodrębnienia literatury alpinistycznej, czyli twórczości wspinaczy.
Artykuł dotyczy podróży Zygmunta Krasińskiego po Alpach w latach 1829-1830. Zostały one przez niego opisane w listach, prozatorskich fragmentach i francuskim Dzienniku. Autorzy artykułu skupili się na sposobach opisywania odwiedzanych miejsc, postrzeganych przez pryzmat romantycznej estetyki, wrażliwości i (zwłaszcza) lektury. Ważne było też ukazanie ewolucji pisarskiej Krasińskiego od epigońskiego naśladownictwa do twórczej samodzielności.