Antonio Sciacovelli
Dwa “M” na Północy: Montanelli i Malaparte w Finlandii
Indro Montanelli (1909–2001) i Curzio Malaparte (1898–1957) przebywali w Finlandii w latach drugiej wojny światowej, jako pierwsi świadkowie „wojny zimowej” toczonej przez Finlandię ze Związkiem Radzieckim, z czego drugi reporter stacjonował tam w latach „wojny o kontynuację”, kiedy to trwały działania wojenne między obydwoma krajami w bardziej złożonym obrazie kolejnej fazy konfliktu, czyli po ataku Niemiec na Związek Radziecki. Większość ich korespondencji i adnotacji, zebranych w dużych ilościach, natychmiast stała się dla wielu czytelników przedstawieniem Północy, na której toczy się nierówne starcie między małą, ale dobrze przygotowaną armią Finlandii (Dawidem) a bardzo licznymi szeregami Armii Czerwonej (Goliatem). W tym artykule Autor stara się zaprezentować, na podstawie analizy pism dwóch reporterów, w jaki sposób ich obrazy Finów, samej Finlandii, i szczególnej sytuacji geopolitycznej tamtych lat, zostały przekazane włoskim czytelnikom w „opowieści” o wydarzeniach wojennych.
Simone Guagnelli
Tommaso Fiore – wrażenia polskie z 1953 roku
Autor artykułu przedstawia niepublikowany tekst Tommaso Fiore, który posłużył jako materiał do serii konferencji poświęconych Polsce, które odbyły się we Włoszech w latach 1953–1954, po jego podróży w 1953 roku, z której pochodzi późniejsza, właściwa publikacja książkowa I corvi scherzano a Varsavia (Kruki żartują w Warszawie). Dokument przedstawia w syntetycznej formie wszystkie wątki i wrażenia, jakie wywarły wpływ na reportażystę z Półwyspu Apenińskiego. Dodatkowo, otrzymujemy ciekawe zestawienie – odbudowującej się po klęsce II wojny światowej Polski, porównywanej z losami powojennej Italii.
Iryna Shylnikova
Między reportażem a pamiętnikiem zbiorowym. Proza dokumentalna Swietłany Aleksijewicz
Niniejszy esej ma na celu analizę twórczości Swietłany Aleksijewicz jako najpełniejszego wyrazu prozy dokumentalnej, czyli narracji hybrydowej z formami reportażu i pamiętnika zbiorowego. Ten nurt narracyjny w pełni rozwinął się w literaturze sowieckiej w latach siedemdziesiątych i charakteryzuje się przeniesieniem przez autora słowa na bezpośrednich świadków rozgrywających się wydarzeń. Diachroniczne studium prozy dokumentalnej pozwala zrekonstruować metodę artystyczną Swietłany Aleksijewicz, wyjaśniając jednocześnie, w jaki sposób odwołanie się do żywych świadectw, dotyczących rzeczywistych faktów, może przekształcić się w zjawisko estetyczne. Szczególny nacisk zostanie położony na próbę rekonstrukcji struktury reportażu Czasy secondhand.
Magdalena Horodecka
Transparentność, refleksyjność, dialog. Lampedusa wobec migracji w „Wielkim przypływie" Jarosława Mikołajewskiego
Artykuł proponuje analizę reportażu Jarosława Mikołajewskiego, Wielki przypływ (2015). Autorka sytuuje tę prozę reportażową w perspektywie badań nad literackim dziennikarstwem. Stąd ważnymi kategoriami badawczymi stają się tu kwestie narzędzi reporterskiego poznania, ze szczególnym uwzględnieniem transparentności dyskursu. Rozważania dotyczą także etycznej perspektywy opisu problemu uchodźctwa na Lampedusie oraz portretów pomagających Włochów, które proponuje Mikołajewski. Istotną częścią jego perspektywy narracyjnej i epistemologicznej staje się rozmowa z bezpośrednimi świadkami zdarzeń i refleksyjność, którą silnie wzbudza pejzaż wyspy.
Monika Wiszniowska
Etyka i polityka. O twórczości Pawła Smoleńskiego
Artykuł jest próbą przyjrzenia się twórczości Pawła Smoleńskiego. Jest reporterem, publicystą, a od 1989 roku dziennikarzem „Gazety Wyborczej”. Jest autorem wielu książek zarówno o tematyce polskiej jak i międzynarodowej, uważany za najważniejszego polskiego prozaika od spraw izraelskich i Bliskiego Wschodu. W tekście pokazuję autora reportaży jakby w dwóch rolach, odpowiednio ukonkretnianych na dwóch płaszczyznach tekstu. Pierwsza to rola pisarza społecznego i politycznego realizowana w warstwie tekstu, w której autor opowiada czytelnikowi o świecie, korzystając z dostępnej wiedzy stara się być znawcą, ekspertem, kimś w rodzaju przewodnika po nieznanym fragmencie świata. Próbuje go rozumieć, rozjaśnić i wytłumaczyć zjawiska w nim występujące. W przypadku książek Pawła Smoleńskiego, nie chodzi o jawną manifestację własnej ideologii ale o zasób poglądów, które wpływają na kształt tekstu. Dostrzec je możemy zarówno w tych nielicznych partiach, gdzie poznajemy sposób myślenia czy działania narratora ale przede wszystkim w głębszych pokładach narracji, gdzie odsłania się sposób myślenia Smoleńskiego o świecie. Druga rola to pisarz-humanista, który nie widzi możliwości opowiedzenia o jakichkolwiek skomplikowanych wydarzeniach naszej współczesności bez skupienia się na pojedynczych, ludzkich losach. Wsłuchuje się w opowieści swoich bohaterów, którzy przekazują mu to, co przeżyli ale także odsłaniają własny sposób myślenia. W reportażach Smoleńskiego, nie tylko z resztą tych dotyczących Bliskiego Wschodu, wpisany jest projekt etyczny, którego punkt odniesienia stanowią wartości europejskie: racjonalizm i antropocentryczna perspektywa światopoglądowa. Obie role dopełniają się w twórczości autora kreując oryginalny idiom pisarski.
Alessandro Ajres
Współczesne reportaże z południa Włoch: Dariusz Czaja, Jarosław Mikołajewski i Paweł Smoleński
W ciągu ostatnich kilku lat polskie wydawnictwo „Czarne”, specjalizujące się w literaturze reportażowej i non-fiction, opublikowało kilka tekstów dotyczących Włoch. Najbardziej oczywistym elementem, który je łączy, jest niewątpliwie obszar kraju, na którym koncentrują się Autorzy tych książek, który moglibyśmy (w dużym stopniu) określić jako południe Półwyspu Apenińskiego. Po latach przelotnych spojrzeń polskich turystów i artystów na „nasze” Południe, nagle staje się ono źródłem głębokich refleksji społeczno-kulturowych, a także punktem odniesienia do odczytywania bieżących wydarzeń. W niniejszym tekście omówiono przyczyny tej zmiany w podejściu do południowych Włoch, wychodząc od tekstu Dariusza Czai oraz (pisanego na cztery ręce) reportażu Jarosława Mikołajewskiego i Pawła Smoleńskiego.
Aleksandra Łasińska
Podwójny portret Innej. Wizerunek kobiety w „Życie zaczyna się we Włoszech" Julii Blackburn
In her article, Aleksandra Łasińska analyses the manner of portraying the female Other in Julia’s Blackburn book Thin Paths. Journeys in and around an Italian Mountain Village (Życie zaczyna się we Włoszech). Łasińska examines the techniques used by a newsperson to describe the female Other with the goal of illustrating specific methods, used in the text, of establishing relationships with characters. Łasińska argues that Julia Blackburn is at once the protagonist and the female Other in her book.
Giulia Kamińska Di Giannantonio
Mapa i mafia. O „Drodze krajowej numer 106" Antonia Talii
Giulia Kamińska Di Giannantonio w swoim artykule pt.: “Mapa i mafia. O Drodze krajowej numer 106 Antonio Talii" proponuje analizę reportażowego tomu “Droga krajowa numer 106". W swoim artykule rekonstruuje nie tylko obraz ‘ndranghety (kalabryjskiej mafii), przedstawiony w reportażu, ale także samej Kalabrii – regionu z którego wywodzi się ta organizacja przestępcza, zamieszkujących ją ludzi, panującego tam pojmowania sakrum, a nawet występujących fenomenów atmosferycznych.
Katarzyna Kwapisz-Osadnik
Tożsamość zawieszona, czyli językowe formy poszukiwania i wyrażania tożsamości narodowej na przykładzie języka włoskiego
Artykuł poświęcony jest refleksji nad tożsamością włoską w obliczu zjednoczonych Włoch i standardyzacji języka włoskiego. Analiza językowych wykładników wyrażania podmiotu wypowiedzi w kontekście badań nad podmiotowością, subiektywnością i nad językowym obrazem świata ma doprowadzić do odpowiedzi na pytanie o współczesną włoską tożsamość narodową. Materiał badawczy pochodzi z jednej strony z portali internetowych, których użytkownicy, spontanicznie mówiąc o sobie, balansują między przynależnością włoską a przynależnością lokalną, tj. między ja Włoch a ja Piemontczyk; z drugiej strony teksty prasowe online, skierowane do wszystkich Włochów, mają zweryfikować tożsamość włoską. Podążając tropem językowych wykładników wyrażających tożsamość w obu typach tekstów okazuje się, że tożsamość włoska pozostaje zawieszona na rzecz tożsamości lokalnych zanurzonych w odrębnych historiach i kulturach regionów oraz w różnych wariantach językowych.
Giulia Dell’Aquila
«D’occulte terre altro emispero»: podróż i podbój w siedemnastowiecznej poezji epickiej
Od końca XVI wieku do pierwszej połowy XVII wieku upowszechniła się epicka twórczość poświęcona kwestii odkrywania i podboju Ameryki. Obyczaje i tradycje rdzennych ludów oraz fascynująca przyroda tych nietkniętych cywilizacją miejsc, przybliżają europejskiemu czytelnikowi serie transoceanicznych utworów, które korespondują z typowym dla XVII wieku pragnieniem wiedzy i egzotyki. Można zatem przyjąć, że „epika amerykańska” utrwala stereotypy związane z etnicznością i dobrze oddaje ducha XVII wieku, ożywianego popularnym i śmiałym projektem rewolucji w każdej dziedzinie wiedzy.
Anna Mezzina
Ezio Mauro i jego bezimienny pisarz
Niniejsza recenzja dotyczy najnowszej powieści włoskiego dziennikarza i byłego redaktora naczelnego la Repubblica Ezio Mauro, Lo scrittore senza nome: processo alla letteratura (2021). Fabuła obraca się wokół wydarzeń poprzedzających i następujących po aresztowaniu i procesie rosyjskich autorów Andrieja Siniawskiego i Yulii Daniela. Jednak od samego początku czytelnik jest świadomy postaci, wokół której „krąży” cała historia: Yulii Daniela. Aby przedstawić materiał fabularny, autor pisze powieść dziennikarską, będącą wariacją na temat tradycyjnych gatunków literackich, łączącą elementy fikcyjne i niefikcjonalne.